Ramazan Ayının Sosyo-Ekonomik Sembolü Fitre ve İki Asır Önceki Ölçüleri

Manevi açıdan kötülük ve günahlardan arınma, fiziki açıdan bedenin toksinlerden arınarak sağlıklı hale gelmesi ve ekonomik anlamda toplumda yardımlaşma ve dayanışmanın en üst noktaya çıktığı bir zaman dilimi olan Ramazan ayına bir kere daha girmiş bulunuyoruz. Bu ayın en önemli sosyal ve ekonomik sembolü halk arasında fitre diye bilinen ve 1400 yıldır uygulana gelen özel bir yardımlaşma geleneği olan fıtır sadakasıdır.

Manevi açıdan kötülük ve günahlardan arınma, fiziki açıdan bedenin toksinlerden arınarak sağlıklı hale gelmesi ve ekonomik anlamda toplumda yardımlaşma ve dayanışmanın en üst noktaya çıktığı bir zaman dilimi olan Ramazan ayına bir kere daha girmiş bulunuyoruz. Bu ayın en önemli sosyal ve ekonomik sembolü halk arasında fitre diye bilinen ve 1400 yıldır uygulana gelen özel bir yardımlaşma geleneği olan fıtır sadakasıdır.



Borcundan ve aslî ihtiyaçlarından başka en az nisab miktarı malı (80.18 gr. Altın.) veya onun değerinde (yaklaşık 3,6 bin TL) parası olan Müslüman’ın fıtır sadakası vermesi dinimizce vaciptir. Buna kısaca halk arasındaki tabiriyle "Fitre" denilir. Fıtır sadakasının vacip olması için zekâtta olduğu gibi malın üzerinden bir yıl geçmesi ve artıcı nitelikte olması şart değildir.



Bu sebeple toplumumuzda yukarıda belirtilen nisap miktarı da çoğu zaman dikkate alınmadan Ramazan ayında elinde bir fakiri bir gün doyuracak kadar parası olan herkes bu yardımlaşma kültürüne katılmaya çalışmaktadır.



Bu vesile ile kendi zaruri ihtiyaçlarını karşılayan bir Müslüman geçim sıkıntısı çeken daha alt seviyedeki fakirlere Ramazan ayında yardım ederek yardımlaşma duygusunun toplumda yaygınlaşmasına ve devam etmesine katkı sağlamaktadır.



Toplumda ekonomik ve sosyal dayanışmanın bir sembolü olan fıtır sadakasının miktarları belli ölçülere bağlanmıştır. Halk arasındaki tabiriyle fitre, Hz. Peygamber zamanından beri şu dört cins yiyecek esas alınarak bunların belirlenen ölçülerine göre ya bizzat kendileri veya karşılığı olan paraları sadaka olarak verile gelmiştir.



1- Hurma

2- Üzüm

3- Buğday (Un)   

4- Arpa



Bu gıdalar hemen her bölgede Ramazan ayında tüketilen temel gıda ürünleridir.      

Bu ürünler esas alınarak her yıl devletin ilgili birimi verilecek fıtır sadakası miktarlarını güncellemekte ve ilan etmektedir.



Osmanlı Devleti zamanında bu görev Şeyhülislam tarafından yerine getirilmekteydi. Günümüzde ise Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından bu ölçüler belirlenmekte ve ilan edilmektedir. Nitekim bu yıla ait fitre taban miktarı 6,5 TL asgari miktar olarak bu kurum tarafından açıklanmıştır.



Osmanlı Devleti döneminde de bu miktarlar Şeyhülislam tarafından belirlenerek ilan ediliyordu. Osmanlı Devleti zamanında yukarıdaki mahsullere göre belirlenmiş fitre miktarlarını gösteren bir belgeyi burada dile getirmek istiyorum. Sadaka kültürümüz ve iktisat tarihimiz açısından değerli bulduğum ve tam iki asır öncesinde belirlenmiş Fitre ölçülerini dile getiren 1809 yılına ait hususi bir belgenin metni ve çevirisi aynen şöyledir:

İşbu yirmi dört senesinin (Hicri 1224) sadaka-i fitresi bu vecihle tashih olunmuştur.

- - - -