Yaşar Nuri Öztürk’ün dedesinin mezarı ile Bayburtlu Celali’nin mezarı yanyana…

1997 yılıydı, bir İzmit seyahatinde sordular Yaşar Nuri Öztürk’e “Bayburt’la ilginiz ne?” diye,

“Anam oralı” dedi ve ekledi: “Bayburtlu Celali ile benim dedemin mezarı yan yana ve ben bu durumla hep gurur duyarım. Celali büyük bir şair olduğu kadar da bir tasavvuf ulusudur.” 

Bu ekleme çok önemli elbette…

Biz de bu “ekleme” izleğinden gidip, Celalî’den söz edelim.

Sufi kelâmında imlâyı devşir

Diye öğüt veren Bayburtlu Celâli…

Behçet Kemal Çağlar’ın “Adım Adım Anadolu”sunun önemli dönemeçlerinden birinde karşınıza çıkıveren ve orada övgülere mazhar olan Celâli.

Ve Erzurumlu Âşık Sümmanî’nin:
Hâfız gider isen Bayburt şehrine

Tapşır Celâli’ye emanetimiz
dizeleriyle “Aşkın Nehri”ne benzettiği Baba Celâli.

Tasavvuf ulusudur demişti Yaşar Nuri, bir bakalım şiirlerine, bundan izler arayalım:

Kınamayın beni Hakk’ı sevenler

Sormadım ki buna kol dayanır mı?

Bulduk değil mi aradığımızı? Bulduk evet, başka bulduklarımız da var, Celali’nin de Yaşar Nuri Öztürk gibi, hacıyla, hocayla, beğlerle, başı hoş değil, bakın neler diyor:

Gedâ’nın (yoksulun) varisi beylerdir desem

Derler ki Celâli yaşamaz burada

Ve şu güzelleme…“Ne”sini okuyalım, neler var görelim:

Hüsnün pertevinden (güzellik merceğinden) bir peri gözler

Ne vermiş, ne verir, ne verse gerek

Böyle bir bilgeden öğüt alınmaz mı? Alalım:

Her bir yüce dağı mesken eyleme

Yalnızca sevgi şiirleri yazmamış Celâli, celâllendiğinde çok acımasız da olabiliyor ve yaman taşlıyor doğrusu. İşte Batakçı Destanı’ndan bir bölüm:

El malıyla girdin eyledin gerdek

Ve musalla taşında o şiir

Celâli, Bayburt’un Tahsini köyündendir bilindiği gibi. Çobanlık etmiştir o köyde. Yokluk içinde hayat sürmüş, kendi deyimiyle “Üç kot arpa beş kot çavdar ekmiş” onunla geçinmeye çalışmıştır.

Celâli’nin ününü artıransa ölen karısına yazdığı o şiirdir. Bayburt yöresi halk edebiyatı araştırmalarının kaynak kişisi durumunda olan eski milletvekili rahmetli Ekrem Ocaklı’dan dinlediğim (Ocaklı babamın halasının oğludur) bu şiirin öyküsünü paylaşmak istiyorum son olarak. Şiir bilinir de bu öykü pek bilinmez.

Yokluğu paylaştığı, derdini çok çeken karısının ölümü çok sarsmıştır Celâli’yi. Karısının tabutu musalla taşına konur, cenaze namazı kılınır, helallik alınır, Celali seslenir Hoca’ya:

-Hoca dur hele, sıra bende, karıma diyeceklerim var!

Hoca, başkası olsa tersleyecektir. Fakat bilir Celali’yi, Sünür medreselerinde dini bilimler tahsil ettiğini bilir, bir gönül adamı olduğunu bilir, boynunu büker, “Peki” der.

Celâlî “Ağıt” adlı şu şiiri doğaçlama olarak orada söyler:

Ev bark etmek için tenli mereği 

Şu kavdan yaptığın tecir tereği