Bayburt Postası - Fidanları, Erzincan'da çoğaltılarak Gümüşhane'ye getirtilen göbek elmasının, ait olduğu topraklarda çoğaltılığ, yetiştirilmesini isteyen Gümüşhaneliler türün başka iklim ve toprakta yetişmesinin türün özelliklerini bozabileceğinden kaygı duyduklarını ifade ettiler. Göbek Elması türünün yanı sıra Gümüşhane’de yetişen birçok elma türü; Kırmızı Masusa, Beyaz Masusa, Susuz Elması, Yaz Elması, Eşek Elması (Bey Elması), daha ‘yok’ denecek kadar az olduğu kaydedildi. Gümüşhane’de doğup büyüyerek farklı kentlerde yaşayan Gümüşhanelilerin yöreye ait kadim türlerin kaybolmasına karşı duydukları endişeyi dile getirerek, yaşatılması çağrısında bulundular.
Haber ve Fotoğraflar: Sevim DABAĞ
Ankara’da yaşayan Gümüşhaneli eğitimci, ressam Güzin Arısoy, Göbek Elması türüne Gümüşhane’den başka hiçbir yerde rastlamadığını ifade ederken, Gümüşhaneli Prof. Dr. Ayla San Gümüşhane Göbek Elması’nın şeker hastalarının yiyebileceği nadir elma türlerinden biri olduğuna dikkat çekerek şunları söylediler:
Gümüşhaneli Ressam Güzin Arısoy: “Gümüşhane’de, 40 çeşit armut olduğunu biliyorum da elma sayısını bilmiyorum. Çocukluğumuzda bahçemizde olan göbek elması ve tadı mayhoş masusa elması martta nisanda yenirdi. Topladığımızda babam bir sandık masusa elmasını bodrumda saklar hastalara götürürdü. Göbek elmasının ikincisini yemek mümkün değildi, vitamin değerinin yüksek olmasından mıdır nedir, tok tutardı. Elmaların en değerlisidir. Şimdi kaldı mı bahçelerde bilmiyorum. Yıllardır Ankara’da yaşıyorum. Göbek elmasına Gümüşhane’den başka hiçbir yerde rastlamadım. Masanın üzerine meyve çeşitleri konsa elimin uzanacağı elmadır. Elma yemeden yattığım gece uyuyamam. Uykum gelmez kalkar yer yatarım. Misafirliğe gitmiştik meyve getirdiler; kış meyvesi; iki tane elma yedim tabağım tertemiz ‘Neden yemedin?’ diye sordular. 'Yedim' dedim ama nasıl ispat edeyim sapı da yok tabağın içinde. Gümüşhane’den yöresel tatların olduğu koli geldi, içinde iki tane göbek elması çıktı. Ne kadar az ki o iki taneyi paylaştı. En çok ona sevindim. Gümüşhane Göbek Elması cevizle de güzel yenir, özel bir tat bırakır ağızda. Elmalar çağla iken; tam olgunlaşmamışken; misket halindeyken başlardık yemeğe, onun tadı da başkadır. Bir de göbek elması serttir, taşa vura vura sulandırır yerdik, onun tadı da bir başka olurdu. Ne kadar değerli ki yeme şekilleri de farklı farklı güzelmiş. Göbek elmasını soyularak kurutulanına, 'soymaça' kabuklu kurutulanına da 'kak' deriz. Elmanın kurusu da müthiştir. Göbek Elması halen kaldı mı bilmiyorum? Gümüşhane’ye ait bir meyve türüdür, sahip çıkılması gerekir.”
Anadolu Böbrek Vakfı Başkanı, Gümüşhaneli Prof. Dr. Ayla San: “Türkiye’de sadece memleketim Gümüşhane’de yetişen Göbek Elması şeker hastalarının yiyebildiği yegane elmalardandır. Göbek Elması, şeker ihtiva ediyor ancak göbek elmasının içerisindeki şeker oranı çok daha düşük miktarda olduğundan şeker hastaları için ideal besinlerin başında gelir. Ekim sonuna doğru toplanır, bol su verilirse iri iri olurlar.”
Gümüşhane ve yöresinde yetişen elma türü Göbek Elması’nın coğrafi işaret alabilmesi iki yıllık bir süreci kapsıyor. Çiçeklenme döneminden başlayarak, meyve toplama dönemine kadar laboratuvar ortamında analiz edilerek ve gözlemlenmesi gerekiyor. Üniversitede bilimsel bir makale çalışması ve ilgili kurum tarım il müdürlüğünce kurumsal teknik destek verilerek kadim tatlardan birinin daha kentin kültürel hafızasına kaydedilmesi öngürülüyor.
