Türk Halk Müziği aletleri

Meselâ Halk Müziğinde, Kerem Ayağı diye tabir edilen ses dizisi Hüseynî Makamıdır. Garip Ayağı denilen de Hicaz Makamıdır.

Halk Müziği türleri, bölgelere ve oyun çeşitlerine göre de isim alır. Karadeniz bölgesinde oynanan Horon, çalınan müzik türünün de adıdır. Ege Bölgesinde Zeybek, Orta Anadolu’da Misket ve Seymen, Sivas dolaylarında Sinsin, Erzurum bölgesinde Bar, Malatya bölgesinde Üçayak, Elâzığ bölgesinde Çayda Çıra. Hem oyun adıdır, hem de müziik türünün ismidir.

Anadolu Halk Müziğinin -ki, buna Balkanlar, Kerkük ve Kıbrıs dahildir- kullandığı çalgıları şöyle guruplandırabiliriz:

MIZRAPLI SAZLAR

1-Bağlama: En önemli Halk Müziği âletidir. Ortaasyadaki Kopuz neslinden gelmiştir. Dombranın aynısıdır. Mızrapla çalınır. Son zamanlarda Dombra gibi parmaklarla icra edilen bir ŞELPE tekniği geliştirilmiştir. Dut ağacından oyulan teknesine ,Ardıç ağacında sap takılır.

2-Cura: Bağlamanın küçüğüne verilen addır.

3-Üç telli cura: Anadolu’nun güneybatı bölgesinde kullanılan küçük bir bağlamadır. Parmaklarla çalınır.

4-Çöğür: Bağlama ailesinden bir sazdır.

5-Tanbura: Bağlamanın büyüğü.

6-Meydan sazı: En büyük bağlama.

NEFESLİ ÇALGILAR

1-Zurna: Kamışlı bir çalgıdır, Halk Müziğinin en yaygın âletlerinden biridir. Düğün-dernek ve Açıkhava eğlenceleri Davul- zurnasız olmaz. Zurna, batı müziğine
geçerek mekanik perde aparatları ilâvesi ile Obua adını almıştır. Obua smokin giymiş zurnadır.
Selçuklu ve Osmanlı Devletleri zamanında Askerî Müzik icrâ eden MEHTER TAKIMLARININ en önemli âletidir.

2-Mey-Balaban: Otuz-kırk santim boyunda, perde delikleri açılmış, kamışlı bir müzik âletidir. Azerbaycan’da adı Balabandır.

3-Sipsi: Boyu onbeş yirmi santimi geçmeyen, kamıştan yapılmış, çift olarak da çalınan bir âlettir. Çok tiz bir sesi vardır. Toroslar bölgesinde ve Yörükler arasında yaygındır.

4-Kaval: Kaval iki türlüdür. Çoban kavalı (horlayan kaval) ahşaptır. Baş tarafına Ney gibi üflenerek çalınır. Kavalın bir de Dilli Kaval türü vardır. Batılıların Blockflöte dedikleri âletin aynısıdır.

5-Tulun Zurna: Özellikle Anadolu’nun Kafkaslara yakın bölgelerinde kullanılır. Tuluma bağlı kamış zurnalar çalınarak icra edilir. İskoçların GAYDALARI’nın aynısıdır.

VURMA ÇALGILAR

1-Davul: Bütün Türk bölgelerinde hatta dünyanın her yerinde bilinen ritm çalgısı. Sağ eldeki tokmak ve sol eldeki çubukla çalınır.

2-Tef: Davuldan sonra en çok kullanılan ritm âleti.

3-Darbuka-dümbelek: Son elli yılda çok yaygınlaşmıştır. Aslında müziğin saflığına zarar veren ve Arap bölgesi, Azerî Kültür Dairesi, Akdeniz havzası müziğine çok zararlı olmuştur.

4-Çalpara: Şimdilerde unutulan bir raks ritm âletidir.

YAYLI ÇALGILAR

1-Kabak Kemane: Su kabağına sap takılarak yayla çalınan bir müzik âleti. Azerbayca Kâmançasının benzeridir.

2-Kemençe: Kuzey Anadolu bölgesi oyunlarının, yani HORON ‘un vazgeçilmez yaylı çalgısıdır. Klâsik Kemençeden ayırmak için KARADENİZ KEMENÇESİ de denir.