Nasıl ve nedir?

Neden? Niçin? Nasıl?... Bu üç temel ve önemli sorudan en az sorulanı “Nasıl”dır. Daha doğrusu “Nasıl oldu?” sorulur da, “Nasıl olabilir? Nasıl yaparız? Nasıl olmalı?” soruları, sorulmak istenmez, ağır gelir zekâya, nefse, gurura…

“Nasıl?” insanoğlunun bulduğu en çarpıcı, can alıcı, kapsamlı soruların başında gelir… Çetin sorudur da kafa yorana, bilene, tanım bilene, yol-yordam bilene ve diyalektik bilene…

Nasıl sorusu bir tez çıkarabilmeli ortaya… O tez, antitezini de yaratabilmeli… Nasıllardan bir sentez hâsıl olabilmeli… Ve bu sentez de yeni nasıllara açık olabilmeli, yeni bir antitez olabilmeli, yeni çözümlemelere gebe olabilmeli…

Ne kadar çok nasıla sahip olabildiğimiz de önemlidir… Ne kadar çok nasıla sahip olabilirsek, karşıdan da ne kadar çok “karşıt nasıl” ya da yanıt alabilirsek, o denli kapsamlı ve geçerli çözümlemelere ulaşabiliriz…

Nasıl hep karşıya mı sorulur? Hayır. Nasılı insan hep kendine sorar aslında. Ve “asıl nasıl” da odur bence.

Gelgelelim bu soruşta, karşıt nasılları da biz üretmeli, onların karşılaştırması ve fikir jimnastiğinden çözümlemeleri biz çıkarmalıyız. Tam burada bir şiirimden iki dize çağrışım yaptırıp yâdıma düşüyor:

“Bu nasıl kurgudur, bu nasıl denklem?

Nesne ben, özne ben, bendedir yüklem”

Sonra bir başka şiirimden dizeler karşı nasıl gibi geliyorlar içime:

“Çare de... Nasıl?

Kuruntularda mıyım?”

Nasıl sorusunu yüzleşmelerimizde de sormuyoruz yeterince. Yüze vurulan nasıllar, tepkisellikten uzak olarak, ussal ve de serinkanlılıkla yanıtlanmalıdır, tartışılmalıdır.

Yani, nasıl sorusunu, gerekli görmeliyiz, çok sormalıyız, sevmeliyiz… Karşıt nasıllara da açık olmalıyız… Nasıllara fasıl geçmeliyiz bir başka deyişle…

Nedenlere geçmeyelim mi? Geçmişiz onlara, şiirle geçmişiz, bir kitabımızda “Çapraz Sorgu” olarak yer de almış. Onu okulayım:

“Elimizi, kolumuzu, dilimizi tutan nedir