Dar ayağa gelin dar ayağa…

Eline saz alıp azıcık tıngırtadan, yüzyıllar içinde denile denile yalama olmuş ayak ve uyaklarla eski söylemleri yineleyebilenler, âşık yani halk ozanı sanılıyor günümüzde.

Bunlar topluma bir şey veremiyorlar, kentli ve kültürlü genç nesilden ise yıldızlar kadar uzaktalar…

Koşma tarzı dışında diğer nazım biçimlerinden bihaberler, koşmanın da yalnızca düz olanını becerebiliyorlar.

Fakat buna karşın, yerel ve ulusal ölçekte yayın yapan bazı televizyonlar bunlara program yaptırıp, köyünden kopup kentlere doluşmuş gelgelelim daha kentli olamamış kitleleri avundurma ve bu yolla reyting sağlamaya çalışıyorlar.

Buna çok üzülüyorum. Halk ozanlığı daha nitelikli hâle getirilebilir ve işte o zaman gerçek işlevine ve tarihi misyonuna ulaşabilir.

Nasıl mı? Öncelikle, geçmiş kültürü öğrenip içselleştirerek.

Somutlaştırayım bu dediğimi. Bakınız bir “Dar Ayak” uygulaması vardır âşıklık geleneğimizde. Âşıklar, deyişme ve karşılaşmalarında birbirlerini zora sokmak için “dar ayağa” dökerlerdi işi. Bugün bunu yapacak doğru dürüst âşığımız yok. Oysa çok değil 60-70 yıl önce PosofluMüdâmî ile YusufelliHuzûrî, bunun en güzel örneğini veriyorlardı.

Evet, “Tekellüm” adı verilen o karşılaşmayı sunarsak ne demek istediğimiz daha net anlaşılacak. Hadi buyurunuz:

Huzûrî 
Hâtırıma düştü eski bir sanat

Bâr’da, ber’de, bir’de, bor’dama’nâ var

İşitmeyenler der, bu nasıl hikmet

Târ’da, ter’de, tîr’de, tor’dama’nâ var

Müdâmî 
Eski tekellümü eylediniz yâd

Çâr’da, çer’de, çîr’de, çur’dama’nâ var

Çer derttir, çîr sudur, çur da sermaye

Zâr’da, zer’de, zîr’dezûr’dama’nâ var

Huzûrî
Sözlerimi bir idem netice

Yığıldı meclise çok kadri yüce

Dâr yapıdır, der kapıdır, dir Türkçe

Dâr’da, der’de, dir’de, dûr’dama’nâ var

Müdâmî
Yeni bir tekellüm yâdıma geldi

Kâr’da, ker’de, kir’de, kür’dema’nâ var

Nazar kıl aşk ile bak bünyadıma

Har’da, her’de, hır’da, hor’dama’nâ var

Huzûrî
Herkes kulak versin bu bir sanattır

Hiç işitilmeyen eski sohbettir

Zâr ağlamak, zûr yalandır, zir alttır

Zâr’da, zer’de, zîr’de, zûr’dama’nâ var 

Müdâmî
Herkes kulak versin bu bir sanattır

Dinleyen ahbaba latife hoştur

Sar kuştur, sır gizli, ser dahi baştır

Sar’da, ser’de, sır’da, sûr’dama’nâ var

Huzûrî
Hakikat arşına başını değdir

Muhabbet lezzeti her şeyden yeğdir

Mâr yılandır, mûr karınca, mîrbeğdir

Mâr’da, mer’de, mîr^de, mûr’dama’nâ var

Müdâmî
Görmemişler mala sarılır kıvrak

Düşünmez sonumuz olacak toprak

Par ciladır, per kanattır, pur yaprak

Par’da, per’de, pir’de, pur’dama’nâ var

Huzûrî
Huzûrî söz söyle iktidarınca

Ehl-i kemal çoktur arşa varınca

Mâr yılandır, mîrbeğdir, mûr karınca

Mâr’da, mer’de, mîr’de, mûr’dama’nâ var

Müdâmî
Müdâmavn-i Hakla çekme hacâlet

Mürşidin, üstadın eyle ziyaret

Ker merkep, kir pislik, kâr da ticaret

Kâr’da, ker’de, kir’de, kür’dema’nâ var

O ki girdik “dar ayağa” üç dörtlük de bizi diyelim bunların üstüne ve onunla söze yekûn vuralım:

Bu da bizden olsun tuz’u biberi