“…Ruslar 6 Mart 1916’da Rize’yi zapt ile Of’a doğru ilerlemeye başlamışlardı. 13. Fırka kolbaşı henüz Sivas’ta, 30. fırka Karasu şimalinde, 2. Süvari fırkası daha garpta (Ağca Hisar’da) idi. Binbaşı Halit Bey kumandasındaki Çoruh müfrezesi Aşkale batısındaki Pırnakapan’dan Çoruh havzasındaki Karakoç’a kadar 60 kilometrelik cepheyi Rusların II. Türkistan Kolordusuna karşı setir ve muhafaza ediyordu..."
"...Çoruh müfrezesi teşkilatı mahsusanın 1. ve 2. alayları ile Kaleboğazı, Milo, İşhan, Pektir, Sarıgöl Hudut taburları ile Gümüşhane depo taburlarından mürekkep idi…”
***
“… 6-7 Mayıs ve 8 Mayıs’ta Bahtlı dağındaki Drujin taburunun büyük kısmı imha ve esir edildi. 5 zabit, 250 nefer esir edilip, 1 mitralyöz zapt olundu. Esirlerden Kop cephesinde Rusların 20 taburu olduğu anlaşıldı…”
***
“… Çoruh Havzasında hareket eden Rusların II. Türkistan Kolordusu İspir’den ilerliyordu. Çoruh müfrezesi 14-15 Mart gecesi yaptığı baskınla düşman bölüğünü perişan etti. Bir kısmı esir ve çoğu telef oldu. Ruslar bu darbe üzerine daha tedbirli hareket ederek öncü süvari alayını üç taburla takviye ettiler. Üç gün sonra tekrar taarruza geçerek 18 Mart 1916’da Karakaş – Traht hattını zapt ile Müşehrek – Danzut’a ilerlediler. Vehip Paşa 10. fırkayı boş olan Çoruh Cephesine tevcih etti, beni de Çoruh – Lazistan mıntıkası kumandanlığına gönderdi. 20 Mart 1916’da Bayburt’a gelerek karargâhımı kurdum…”
***
“… Bayburt’un icabında Plevne gibi yakından müdafaasını temin için Almuşka- Menge Kızılgüney, Kızılkurtüs hattının tahkimine başlandı…”
“… Görülüyor ki 160 Rus Taburu azami 35 – 40 bin tüfekten ibaret III. Ordu üzerine saldırıyordu. Vehip, Enver’e Bayburt’u bir Plevne yapacağını yazmıştı. Burası bir Plevne gibi müdafaa edildi. Ancak (Çoruh – Masat – Kop) cephelerine karşı siperler kazılarak tahkim olunmuştu. Gerisi açıktı…”
***
“… 4 Haziran’da Kop Cihetindeki taarruz inkişaf ederek (Başçımağıl-Demçik-Çatalkaya-Saptıran) hattı tutuldu. Düşmandan 150 kadar esir, 2 top, 2 mitralyöz alınmış, perişan bir halde çekilen Plâston ve Drujinleri şiddetle takibe girişilmişti. Ruslar (Tab) ve Aşkale’nin elimize düşeceğinden korkarak oradaki ambarlarını yakıyordu…”
“… Kop harekâtı, iki arkadaş Kolordunun birbirlerine talepsiz yardımı ile vaki oldu…”
“… Kop muharebeleri 3 sayfaya ayrılır Rusların Kenantepeyi zaptettiği 1. devre (2-22 Nisan) Rusların muvaffakiyetlerini tevsie uğraştığı 2. devre (29 Nisan – 2 Mayıs) Türklerin mukabil taarruzla Rusları geri attığı 3.devre” (6 Mayıs – 12 Mayıs) Bu devrede Kop ve Bahtlı’da birer Rus taburu imha oldu…”
“… Vaziyet gösteriyor ki, bütün harekât Bayburt’un sökülmesine inhisar ediyordu…”
“… 250 kilometrelik bir cephede 25 bin muharip neferimiz vardı, bu kuvvet 40 bine kadar çıktı. Düşman ise buraya 4 misli kuvvet topladı…”
***
Bu alıntıları “Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri” isimli, Mareşal Fevzi Çakmak’ın anılarını ihtiva eden kitaptan aldım. Bu kitapta, 1916 yılının Şubat ayı sonunda başlayıp Temmuz’un ortalarında biten Bayburt Savunması gün gün anlatılıyor.
Piyasada artık bulunmayan ve yeni baskısı yapılmayan bu önemli kitap, raflardaki yerini tekrar alarak, herkesin okuması sağlanmalıdır.
Bayburt Vakfı Başkanı Sayın Şahap Kavcıoğlu’na, bu konuda kendisine ihtiyacımız olduğunu duyurarak, selamlarımı iletiyorum.
Temmuz 2009