Bu günlerde bölgemizde ağaç ve fidan dikim çalışmalarının başladığını ve özellikle belediyenin bu yıl ağaç dikme ve yeşillendirme çalışmalarına hız verdiğini yerel basın-yayın organlarından takip ediyoruz.
Ne yazık ki, her alanda olduğu gibi ağaçlandırma ve orman konusunda da Bayburt ve civarı hep geriden gitmektedir. Bölgemizin iklim şartları belki her türlü ağacın yetiştirilmesine müsait değil ama iklime ve bölgeye uygun ağaç ve fidan yetiştirilmesi için yeterli gayretin gösterilmediğini zannediyorum.
Bu hususta zaman zaman bazı yöneticilerin özel gayretleriyle bölgemize uygun fidan ve ağaç yetiştirme çalışmaları yapılsa da gözle görülür bir ilerleme kaydedildiğine şahit olamıyoruz.
Bayburt ve civarında orman ve ağaç dikimi ile ilgili çalışmalar yakın tarihimizde olduğu gibi Osmanlı döneminde de zaman zaman yapıldığını arşiv belgelerinde görebilmekteyiz.
Bayburt'un arazi ve toprağının Orman ve ağaçlandırma için gayet müsait olduğu ancak ahalinin özellikle yakacak ihtiyacı için var olan ormanları kestiği ve yeni ormanlaştırmaların yapılmaması halinde doğacak sonuçları önceden gören, duyarlı idareci ve insanlarımızın her zaman var olduğunu da bu belgelerde görmekteyiz.
İşte burada bu konuyu dile getiren bu arşiv belgesinden bahsetmek istiyorum;
Yaklaşık bir buçuk asır öncesine ait olan bu belgede arazisi her şeye uygun olan Bayburt'ta eskiden var olan ormanların kesilip telef edilmekte olduğundan bahisle ilerde yakacak tedarikinde çekilecek sıkıntının giderilmesi için yeni ormanların oluşturulması gereği ifade edilmekte ve bunun için meşe kozalağı ekimi ve fidan dikimine teşvik edilmesi söz konusu edilmektedir. Bu işin, karşılıksız olarak kendisine iş edinmiş olan duyarlı bir şahsın öncülüğünde ve devletin desteğiyle yürütüldüğü de burada dile getirilmektedir.
Hicri 1281 ve Miladi 1865 yılına ait bu arşiv belgesi, Meclis-i Vâllâ'da (Yüksek İdare Meclisi'nde ) görüşülen bu konunun Erzurum Valiliği ve Erzincan Mutasarrıflığına bildirilmesi için gönderilen bir yazıdır.
Bayburt ve Erzincan civarlarında yeni ormanların yetiştirilmesi için Meşe Kozağı dikimi çalışmaları yapılmasını idarecilere tebliğ edilmektedir. Bu hususu Bayburt'ta meccanen yürütmek isteyen Bayburt Hanedanindan Nufus mukayyidi Mehmet Bey nezaretinde yürütülmesi ilgililere tebliğ edilmektedir.
Belgenin bu günkü dille anlaşılacak şekildeki hali şudur:
"Erzurum Valiliğiyle Erzincan Mutasarrıflığı'na;
Bayburt Kazasının arazisi her şeye kabiliyetli olduğu halde daha öncelerden mevcud olan ormanların ağaçları kesilip telef edildiği şekliyle odun tedariki pek kolay olduğu gibi yakacak için kullanılmakta olan tezek dahî hem havanın kötüleşmesine ve hem de temiz olmaması ve sâʼir uygunsuzluklara sebep olmakta olduğundan; ziraate uygun ve merʻâ olan arazîden başka yerlere meşe kozağı [meşe kozalağı] ekimiyle ağaç yetiştirilmesi bir çok faydayı getirmiş olacağı gibi Erzurum'un merkezi ve civarı kazalarda bu madde içini zaruret ve meşakkat çekilmekte olunduğundan oralarda da meşe ağacı yetiştirilmesi ve bu hizmeti kaza Hanedanından ve Meclis Azasından Nüfus Mukayyidi Mehmet Bey meccânen teʻahhüd eylediği atifetli Rıza Efendi Hazretlerin'e gelen tahrîrâtında belirtilmekte ve bu babda olan mazbata ile beyânâme gönderilmesiyle keyfîyet Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye'ye (Yüksek İdari ve Yargı Meclisine) havale edilerek belirtilen şekilde uygun hal ve yürütülecek çalışmayla ve oralar ahalisinin yakacak için çekmekte oldukları zaruret ve meşakkatin tabii olarak ileride refaha dönüşeceğini düşünmeye bile gerek olmadığı ve buranın ahalisini bu yolda geyrete teşvik edilerek orman yetiştirilmesi işinin ehemmiyeti ve tohumlardan yetişecek fidanların telefden muhafazasına önemli derecede iʻtina ve dikkat olunmasının yüksek taraflarıyla Erzincan Mutasarrıflığı'na bildirilmesi müzakere edilmiş ve gereken şeylerin Kaymakam-ı mûmâ-ileyhe (Bayburt Kaymakamı'na) başkaca yazılarak zikr olunan beyannâmenin de çıkarılan bir nushası ekli olarak gönderilmiş olmağla gereğinin icrâsına ziyadesiyle itina ve himmet buyurmaları hususunda şukka."
Anlaşılan o ki; birbuçuk asır öncesinde Bayburt civarında özellikle yakacak olarak kullanılmakta olan ve hijyenik olmayan tezekten kurtulmak için devlet ve halk desteğiyle meşe kozalağı ekimiyle yeni ormanlar oluşturulması çalışmaları yapılmıştır.
Bu gün bazı köylerimizin dağlık kısımlarında az da olsa bulunan ormanlık alanlara Meşe denilmektedir. Bu ormanlık alanlara meşe ismi verilmesi bir buçuk asır önce meşe kozalağı ekimiyle başlatılan bu ormanlaştırma çalışmasına dayandığnı rahatlıkla söyleyebiliriz.
Peki bir buçuk asır önce yapılan bu ekim dikim çalışmalarıyla oluşturulan meşe ormanlaı ne kadar bir alanda oluşturulmuştu ve şimdi bu ormarlar ne oldu?
Cevabı yukardaki belgede de belirtildiği gibi bilinçsizce kesilip telef edildi. Yerine yenisi de dikilmediği için şimdi bütün arazimiz çırçıplak dağ ve toprak olarak durmaktadır.
Umarım tarihimizde yapılan bu çalışmalar bu günkü insanımıza ve idarecilerimize ilham kaynağı olur. Bu vesile ile ecdadımızın yaptığı gibi yeniden bölgemize ve iklimimize uygun ağaç ekim ve dikim çalışmaları başlatılır. Belediyemiz tarafından üçük çaplı başlatılan ağaçlandırma çalışmaları daha geniş alanlara yayılacak şekilde halkla birlikte devletin desteğiyle yapılacak kampanyalarla yeni ormanların oluşturulması sağlanabilir...
Ne yazık ki, her alanda olduğu gibi ağaçlandırma ve orman konusunda da Bayburt ve civarı hep geriden gitmektedir. Bölgemizin iklim şartları belki her türlü ağacın yetiştirilmesine müsait değil ama iklime ve bölgeye uygun ağaç ve fidan yetiştirilmesi için yeterli gayretin gösterilmediğini zannediyorum.
Bu hususta zaman zaman bazı yöneticilerin özel gayretleriyle bölgemize uygun fidan ve ağaç yetiştirme çalışmaları yapılsa da gözle görülür bir ilerleme kaydedildiğine şahit olamıyoruz.
Bayburt ve civarında orman ve ağaç dikimi ile ilgili çalışmalar yakın tarihimizde olduğu gibi Osmanlı döneminde de zaman zaman yapıldığını arşiv belgelerinde görebilmekteyiz.
Bayburt'un arazi ve toprağının Orman ve ağaçlandırma için gayet müsait olduğu ancak ahalinin özellikle yakacak ihtiyacı için var olan ormanları kestiği ve yeni ormanlaştırmaların yapılmaması halinde doğacak sonuçları önceden gören, duyarlı idareci ve insanlarımızın her zaman var olduğunu da bu belgelerde görmekteyiz.
İşte burada bu konuyu dile getiren bu arşiv belgesinden bahsetmek istiyorum;
Yaklaşık bir buçuk asır öncesine ait olan bu belgede arazisi her şeye uygun olan Bayburt'ta eskiden var olan ormanların kesilip telef edilmekte olduğundan bahisle ilerde yakacak tedarikinde çekilecek sıkıntının giderilmesi için yeni ormanların oluşturulması gereği ifade edilmekte ve bunun için meşe kozalağı ekimi ve fidan dikimine teşvik edilmesi söz konusu edilmektedir. Bu işin, karşılıksız olarak kendisine iş edinmiş olan duyarlı bir şahsın öncülüğünde ve devletin desteğiyle yürütüldüğü de burada dile getirilmektedir.
Hicri 1281 ve Miladi 1865 yılına ait bu arşiv belgesi, Meclis-i Vâllâ'da (Yüksek İdare Meclisi'nde ) görüşülen bu konunun Erzurum Valiliği ve Erzincan Mutasarrıflığına bildirilmesi için gönderilen bir yazıdır.
Bayburt ve Erzincan civarlarında yeni ormanların yetiştirilmesi için Meşe Kozağı dikimi çalışmaları yapılmasını idarecilere tebliğ edilmektedir. Bu hususu Bayburt'ta meccanen yürütmek isteyen Bayburt Hanedanindan Nufus mukayyidi Mehmet Bey nezaretinde yürütülmesi ilgililere tebliğ edilmektedir.
Belgenin bu günkü dille anlaşılacak şekildeki hali şudur:
"Erzurum Valiliğiyle Erzincan Mutasarrıflığı'na;
Bayburt Kazasının arazisi her şeye kabiliyetli olduğu halde daha öncelerden mevcud olan ormanların ağaçları kesilip telef edildiği şekliyle odun tedariki pek kolay olduğu gibi yakacak için kullanılmakta olan tezek dahî hem havanın kötüleşmesine ve hem de temiz olmaması ve sâʼir uygunsuzluklara sebep olmakta olduğundan; ziraate uygun ve merʻâ olan arazîden başka yerlere meşe kozağı [meşe kozalağı] ekimiyle ağaç yetiştirilmesi bir çok faydayı getirmiş olacağı gibi Erzurum'un merkezi ve civarı kazalarda bu madde içini zaruret ve meşakkat çekilmekte olunduğundan oralarda da meşe ağacı yetiştirilmesi ve bu hizmeti kaza Hanedanından ve Meclis Azasından Nüfus Mukayyidi Mehmet Bey meccânen teʻahhüd eylediği atifetli Rıza Efendi Hazretlerin'e gelen tahrîrâtında belirtilmekte ve bu babda olan mazbata ile beyânâme gönderilmesiyle keyfîyet Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye'ye (Yüksek İdari ve Yargı Meclisine) havale edilerek belirtilen şekilde uygun hal ve yürütülecek çalışmayla ve oralar ahalisinin yakacak için çekmekte oldukları zaruret ve meşakkatin tabii olarak ileride refaha dönüşeceğini düşünmeye bile gerek olmadığı ve buranın ahalisini bu yolda geyrete teşvik edilerek orman yetiştirilmesi işinin ehemmiyeti ve tohumlardan yetişecek fidanların telefden muhafazasına önemli derecede iʻtina ve dikkat olunmasının yüksek taraflarıyla Erzincan Mutasarrıflığı'na bildirilmesi müzakere edilmiş ve gereken şeylerin Kaymakam-ı mûmâ-ileyhe (Bayburt Kaymakamı'na) başkaca yazılarak zikr olunan beyannâmenin de çıkarılan bir nushası ekli olarak gönderilmiş olmağla gereğinin icrâsına ziyadesiyle itina ve himmet buyurmaları hususunda şukka."
Anlaşılan o ki; birbuçuk asır öncesinde Bayburt civarında özellikle yakacak olarak kullanılmakta olan ve hijyenik olmayan tezekten kurtulmak için devlet ve halk desteğiyle meşe kozalağı ekimiyle yeni ormanlar oluşturulması çalışmaları yapılmıştır.
Bu gün bazı köylerimizin dağlık kısımlarında az da olsa bulunan ormanlık alanlara Meşe denilmektedir. Bu ormanlık alanlara meşe ismi verilmesi bir buçuk asır önce meşe kozalağı ekimiyle başlatılan bu ormanlaştırma çalışmasına dayandığnı rahatlıkla söyleyebiliriz.
Peki bir buçuk asır önce yapılan bu ekim dikim çalışmalarıyla oluşturulan meşe ormanlaı ne kadar bir alanda oluşturulmuştu ve şimdi bu ormarlar ne oldu?
Cevabı yukardaki belgede de belirtildiği gibi bilinçsizce kesilip telef edildi. Yerine yenisi de dikilmediği için şimdi bütün arazimiz çırçıplak dağ ve toprak olarak durmaktadır.
Umarım tarihimizde yapılan bu çalışmalar bu günkü insanımıza ve idarecilerimize ilham kaynağı olur. Bu vesile ile ecdadımızın yaptığı gibi yeniden bölgemize ve iklimimize uygun ağaç ekim ve dikim çalışmaları başlatılır. Belediyemiz tarafından üçük çaplı başlatılan ağaçlandırma çalışmaları daha geniş alanlara yayılacak şekilde halkla birlikte devletin desteğiyle yapılacak kampanyalarla yeni ormanların oluşturulması sağlanabilir...